Ben Tiggelaars MBA : ultieme of halve waarheid?

MBA en dualiteit (1)

Ben’s boek met de titel “The core of the Matter” toont een viertal cases ten aanzien van het – zo noem ik het – conditioneren van de medewerker, alleen heet het in dit boek motiveren van hun door de manager. Daarvoor introduceert hij het begrip dualiteit. Ben’s beschrijvingen aangaande dualiteit hebben echter betrekking op een ander aandachtsgebied dan waarop ik in eerste instantie doel in mijn boek. Alhoewel het voor mij uiteraard gemakkelijk is deze gedachtesprong te maken. Immers ze liggen in elkaars verlengde en dit boek gaat nu juist over het fenomeen bewustzijn, alleen met andere benaderingen dan de zijne. Dit en meer in mijn boek : "Apprenti".

Daar ik in gedachten aan Ben had toegezegd de moeite te willen nemen om zijn boek in te zien, sloeg ik vervolgens zijn boek willekeurig open – wat ik vaker doe tijdens het lezen van boeken, immers je komt daarmee heel vaak uit op het deel van de tekst, waar je aandacht op dat moment lag. De naam die gelijk opviel en mijn aandacht trok, was die van Skinner. Als we over een modus van motivatie spreken aangaande gedrag, dan is een voor de hand liggende onderzoeker in dit aandachtsveld Skinner. In mijn tweede boek heb ik deze gedragspsycholoog al uitgebreid beschreven vanuit het gezichtsveld van Ken Wilber’s “4-culturen kwadrant”. Binnen “Wilber” vertegenwoordigt Skinner het aspect “It” naast “I “ volgens Freud, “We” namens Gadamer en “Its” namens Marx. Als we “It” binnen “I” van Freud in het vorige deel van dit hoofdstuk beschouwen, het “Es”, dan is dit het meest primitieve deel van de psyche, al dan niet geleid door het lustprincipe, ook wel het oerinstinct genoemd.

~~~~~~~~~~~~~

Als ik me vervolgens op basis van het duale denksysteem tracht in te leven dat hierop betrekking heeft, namelijk het bewuste of niet bewuste deel van het eigen gedrag, dan zou dat tot een aantal richtingen kunnen leiden, namelijk de mens als robot, waarbij het gedrag van de medewerker voorgeprogrammeerd is of geconditioneerd wordt door de manager. De manager “dwingt” de medewerker in een bepaalde operante modus; operante conditionering; Skinner ten voeten uit. De medewerker wordt blootgesteld aan een bepaalde omgeving en sfeer, waarbinnen hij zijn werk kan dan wel moet doen of in ieder geval verwacht wordt te doen. Het bewuste gedrag wordt genegeerd en er is dientengevolge geen motivatieprikkel nodig om het werk te voltooien. 

Bewust gedrag ten aanzien van zelfontplooiing en zelfontwikkeling wordt gesmoord; de emotie wordt uitgeschakeld en de effecten ervan vermeden. De manager drukt de medewerker in onbewust gedrag. Zolang de medewerker hierbinnen actief blijft, zou je jezelf kunnen afvragen of de medewerker zich bewust is van deze modus bij zichzelf of dat hij of zij mogelijk niet anders kan acteren dan binnen deze modus vanwege vermeende persoonlijke afhankelijkheden. Dit ligt tegenwoordig vaak vast op het inkomstenaspect. 

~~~~~~~~~~~~~

Anderzijds kan het zo zijn dat de operante conditionering meer bewust gedrag wil oproepen door in te gaan op de positieve effecten die bepaald prikkels teweeg kunnen brengen bij de medewerker. Het boekje “Nudge” van Thaler & Sunstein is hiervan een ultiem voorbeeld. Is dit dan daadwerkelijk het promoten van positief bewust gedrag ? Wat kan ik daar als Wil’fred op zeggen dan dat dit voor mij een ander woord voor “manipuleren” is, dat de manager op slimme wijze de medewerker voor zijn karretje wil spannen ten behoeve van zijn (eigen-)belangen ? Is dit bewust gedrag wel dat gedrag waar de medewerker zelf een voorstander van is ? Want ondanks dat het lijkt dat hem of haar vrijheid is geboden, bevindt die zich gewoon in de modus zoals de manager dat voor zich ziet. Als we naar vooral het Onderwijs en de Zorg kijken met al hun “teamleiders”, dan kan ik niet anders constateren dat dit een gemanipuleerde wijze van democratie op de werkvloer is, dat wat de Romeinen 2000 geleden al deden: “Verdeel & Heers”. Het lijkt dan wel dat elke medewerker middels een ieder meer inspraak heeft, niets is minder waar. De kaarten zijn allang geschud, de strategie ligt hoe dan ook vast ongeacht de inzichten en visies van de teams. 

Vervolg : MBA en Dualiteit (2)