Chaos en Chaotiek

Chaos :  een impliciete Order

Wat is chaos, wat is orde ? Zijn het tegengestelden ? Zo ja, heft het één de ander op ? Nee. Het zijn complementen van elkaar. Daar waar orde heerst zal (ooit weer) chaos ontstaan en daar waar chaos is, zal iemand trachten er weer orde, structuur in aan te brengen. Nu bestaat er voor beide begrippen wellicht een eenduidige definitie, in werkelijkheid is die er allerminst. Hoe kunnen we dit fenomeen verder uiteen zetten ? Dit is terug te lezen in mijn vierde boek : "De 4 Wereldbeelden namens Will McWhinney".

Een korte toelichting van het organisatievlak is het volgende. Daar waar zich de meeste interactie afspeelt, is voornamelijk bij de randen. Er  is een constante uitwisseling van materie, energie en/of informatie. Houd daarvoor bijvoorbeeld de fractale structuur van het wortelstelsel in gedachten. Wat doen de spreeuwen tijdens hun vlucht in de zwerm ? Zij verlaten het “organisatievlak”, echter ze trachten zo snel mogelijk weer aan te sluiten. Immers “van het organisatievlak afvallen” betekent in een catastrofe belanden. Denk eens aan de slechtvalk die loert op de eenling buiten de zwerm of die ene vis die eventjes de school verlaat. Hoe toepasselijk geldt hier “Samen staan we sterk ?“ Wat maakt deze verbinding zo sterk ? Fysiek gezien is elke “keten” zo sterk als de zwakste schakel. Toch gaat dat hier niet op. Er is sprake van een aantrekkende energie, die alle vormen en dimensies te boven gaat. Op een meer basaal niveau is deze toewijsbaar aan het instinct. Bij mensen spreek ik liever over intuïtie vanwege een stuk bewustzijn dat de mens boven de dieren- en plantenwereld doet uitstijgen. Ook dat is nog onvolledig.

~~~~~~~~~~~~~

Aangezien we hier over een dynamisch vlak spreken, is het wel toepasselijk hier vectorwiskunde op toe te passen. We kunnen hier een drietal vectoren in plaatsen. Twee daarvan liggen “in het vlak” waarbij de splijter in de plooi ligt, de derde staat er loodrecht op. Hoe is dat te beschouwen ? Het  vectorproduct van de splijter en aantrekker is een derde vector, hier de verstarder, loodrecht staand op dat punt in het vlak. Op die wijze is elk vectorproduct binnen het organisatievlak te “berekenen” met behulp van de kurkentrekkerregel of rechterhandregel voor de richting van die vector. Deze vector, hier de “Verstarder”, wordt ook wel de Normaalvector in de wiskunde genoemd. De aantrekker staat voor waarom je bij een organisatie wil horen, haar missie of de doelstelling, de cultuur of wat dan ook. Het gedrag van hun allen tezamen (de organisatie) doet deze vector bewegen over het dynamiekvlak. De splijter staat voor de vector die in de plooi of daaraan parallel ligt. Zij kan een organisatie naar de afgrond doen gaan, het “van het organisatievlak doen vallen”. De verstarder is de vector die zowel haaks op de aantrekker  staat als ook op de splijter. Daarmee blijf de organisatie in een impasse. De dynamiek is eruit. Het richt zich niet mee in het vlak zoals de aantrekker en de splijter dat wel doen, maar is extravert geprojecteerd. Op zich is dat logisch. Immers elk dilemma bestaat uit een positief en een negatief standpunt. Vandaar dit “vectorproduct”  dat tot de verstarder leidt.

~~~~~~~~~~~~~

Binnen Complexe Adaptieve Systemen ontstaan voorkeursloopings, die later “bestempeld” kunnen worden als patronen. Hierin is er sprake van meer of mindere bekende aantrekkers binnen het systeem zelf. Ondanks de chaos is hier een stochastisch gedrag te bepalen – determinisme – vanuit deze chaotische dynamiek. Echter zo zijn er ook verscheidene fenomenen binnen de natuur, waarvan het gedrag niet te bepalen is, alleen de kans op een bepaald gedrag is vast te stellen. René Thom stelde op grond van de structurele  stabiliteit als grondslag in zijn catastrofetheorie vast, dat achter elke structureel stabiele stochast een te determineren dynamiek schuilgaat. Het is die volgens Thom te determineren dynamiek, die een vorm van de waargenomen kansverdeling bepaalt. Dat wil zo veel zeggen dat wanneer gedrag niet volgens de alom bekende en aanvaarde stochastische methodieken voorspelbaar zijn, er dus een ander soort dynamiek achter schuilging. 

Dit is het fractaal of chaotisch gedrag, dat bepaald wordt door een zogenaamde “vreemde” aantrekker, waarmee emergentie – spontane creatie – ontspruiting of ontvouwing kan worden verklaard en waarvoor Thom´s redenering niet opgaat. Hoe blij kun je dus zijn met chaos in je organisatie of team ?